Wiele dawnych zwyczajów związanych z Bożym Narodzeniem zachowało się w naszych domach do dzisiaj. Inne zostały zastąpione przez nowe. Przypomnijmy je sobie.
Opłatek nie tylko biały
Opłatek był i jest symbolem pojednania. Początkowo wypiekany był jedynie w klasztorach i kościołach. W domach zwyczaj dzielenia się opłatkiem rozpowszechnił się w XVIII wieku. Wypiekano wówczas dwa rodzaje opłatków: biały dla ludzi, kolorowy dla zwierząt. Robiono z nich także ozdoby świąteczne. Przystrajano nimi podłaźniczki – dawną choinkę.
Podłaźniczka i pająki
Taka choinka jaką znamy dzisiaj pojawiła się dopiero w XIX wieku. Zwyczaj ten zawdzięczamy niemieckim osadnikom. Przed klasyczną choinką pod sufitem zawieszano podłaźniczkę. W niektórych regionach naszego kraju nazywano ją sadem lub gajem. Początkowo robiono je z uciętego wierzchołka iglastego drzewa. Później pojawiły się pająki – misterne ozdoby wykonywane ze słomy i kolorowej bibuły. W zależności od regionu pająki robiono także z ziaren fasoli lub grochu. Miały one przeróżne kształty i różną wielkość. Najbardziej okazałe pająki wykonywano na ziemi łowickiej, w regionie opoczyńskim i na Kurpiach. Co ciekawe, pełniły one nie tylko ozdobę na Boże Narodzenie. Ozdabiały domy także w okresie świat wielkanocnych. Najczęściej do wykonywania pająków używana była słoma owsiana.
12 potraw
Liczba potraw na wigilijnym stole była różna. Przyjęło się jednak, że powinno ich być dwanaście, a więc tyle, ile było apostołów i ile jest miesięcy w roku. Obowiązkowo podawano ryby. Z jednej strony dlatego, że są one symbolem Chrystusa, z drugiej dlatego, że kolacja wigilijna składała się z postnych potraw. Jedną z najstarszych potraw wigilijnych do dzisiaj podawanych w wielu domach na wschodzie Polski jest kutia. Dobry obyczaj nakazywał, aby każdej potrawy przynajmniej odrobinę spróbować.
Drugiego dnia świąt domy odwiedzali kolędnicy. Zwyczaj ten niemal zaniknął. Ale od pewnego czasu w niektórych regionach Polski tradycja ta zaczyna się odradzać. Kolędowanie jest znane także na Ukrainie, Białorusi, w Czechach.