Wigilia jest w polskiej tradycji dniem wyjątkowym, który obfituje w symbole. Jednym z nich jest opłatek, czyli bardzo cienki płatek chlebowy w kolorze białym. Jest on przaśny, czyli nie zawiera soli i nie jest kwaszony. Wypieka się go wyłącznie z białej mąki z wodą. Nie daje się do niego drożdży. To właśnie opłatkiem dzielimy się jeszcze zanim zasiądziemy do stołu, składając sobie przy tym świąteczne życzenia.
Wiele osób jest przekonanych, że opłatek to tradycja wyłącznie polska. Tymczasem okazuje się, że znany jest również w Czechach, na Słowacji, Litwie i Białorusi.
Co symbolizuje opłatek?
Opłatek symbolizuje pojednanie, przebaczenie, przyjaźń oraz miłość. Gest dzielenia się z nim zanim zasiądziemy do wieczerzy wyraża chęć bycia razem i spędzenia tego wyjątkowego wieczoru wspólnie. Co ważne, postać opłatka – chleb – pokazuje, że życzenia mają doczesny charakter i bezpośrednio odnoszą się do naszego życia. Opłatek ma również wymiar religijny. Jest bezpośrednim nawiązaniem do modlitwy Ojcze Nasz.
Skąd wziął się ten zwyczaj?
Tradycja łamania się opłatkiem ma naprawdę bardzo długie korzenie. Sięgają one aż do pierwszych wieków chrześcijaństwa. Co ciekawe, początkowo opłatek nie był związany w ogóle ze świętami, a symbolizował komunię duchową członków wspólnoty. Błogosławienie chleba określane było mianem eulogii. Z czasem chleb zaczęto przynosić na wigilijną mszę. Błogosławiono go, a następnie się nim dzielono. Aby podzielić się z chorymi, którzy nie mogli przybyć na mszę, zabierano go ze sobą. Następnie opłatki zaczęto wypiekać w klasztorach oraz przy kościołach. To wówczas zaczęto wykorzystywać specjalne formy wykonane z metalu, do których wlewano ciasto. Początek XIX wieku to czas, kiedy zaczęto cenić ozdoby wykonywane z opłatka. Zawieszano je wówczas nad stołem w wigilijny wieczór. Wedle wierzeń zapewniały one szczęście oraz powodzenie w całym Nowym Roku, który nadchodził wielkimi krokami. Do dzisiaj żywa jest tradycja wypiekania opłatka kolorowego, który przeznaczony jest dla zwierząt. Prawdziwy gospodarz nie zapomina bowiem w ten wyjątkowy wieczór również o naszych braciach mniejszych.